سرپرستی و هدایت گروه کوهنوردی
وظایف سرپرست در حین اجرای برنامه :
بدیهی است که بخش مهم وظیفه یک سرپرست از لحظه اجرای برنامه آغاز می شود. البته این بدان معنا نیست که بخش قبلی از اهمیت کمتری برخوردار است هرچه یک سرپرست قبل از اجرای برنامه پیش بینی های لازم را کرده باشد و برنامه را به شکل خوبی طراحی کرده باشد در حین اجرای برنامه از فشار کمتری برخوردار است و می تواند به راحتی برنامه ریزی خود را به اجرا درآورد و این قسمت از آن جهت مهم است که از این لحظه به بعد جان و سلامتی افراد گروه تا حدود زیادی در دست سرپرست است و نیز بتواند برنامه اش را طبق برنامه ریزی قبلی و موفق اجرا کند.
- در آغاز برنامه اوضاع روحی و جسمی نفرات و همچنین کوله و وسایل آنها و نیز وسایل عمومی را باید کنترل کرد تا در حین اجرای برنامه مورد و یا مشکلی برای گروه پیش نیاید.
- آگاهی از کل اوضاع در حال جریان و کنترل آنها می تواند جلوی خسارتهایی به برنامه را بگیرد.
- در برخی موارد گرفتن راهنمای محلی و با خبرشدن از اوضاع کنونی منطقه ضرورت پیدا می کند ولی همیشه نمی توان به گفته ها و اطلاعات محلیان اطمینان کرد به خصوص از بابت زمان بندیهای برنامه ما در عین حال باید به عقاید و رسوم آنها احترام گذاشت و افراد گروه را از این بابت توجیه کرد.
- مسیریابی و شناسایی معابر از روی نقشه و اطلاعات قبلی گاه در برنامه ضرورت پیدا می کند و ازآن جهت یک سرپرست باید به این فنون آگاهی داشته باشد.
- پیدا کردن محلهایی مناسب برای زمانهای استراحت و نیز شب مانی و کمپینگ در احیای انرژی و رفع خستگی گروه مؤثر است و نیز تنظیم زمانهای استراحت به موقع و کنترل آنها در این مورد نقش مهمی را داراست.
- انتخاب صحیح نفراتی برای مسؤولیت جلوداری و عقب داری گروه بدین صورت که این نفرات از افراد برجسته و قوی گروه باشند تا بتوانند ریتم مناسبی برای حرکت گروه بوجود آورند و نیز این امکان را به سرپرست بدهند تا نظم خوبی برای تیم بوجود آورد و بتواند ابتدا و انتهای گروه را کنترل نماید.
- نظرات بر کار مسؤولیتی که برای برنامه تعیین شده ، اعم از جلودار، عقب دار، مسوول فنی، تدارکات، مالی ، گزارش نویس و ... از وظایف مهم سرپرست است.
- یک سرپرست باید در طول برنامه اطلاع دقیقی از وضعیت روحی و جسمی افراد داشته باشد و نیز از وضعیت امکاناتی آنها از بابت کوله، مواد غذایی و آشامیدنی ها و ... با خبر باشد تا در موقع لزوم تدابیر لازم را به کار برد.
- سرپرست یک تیم می تواند این توانایی را داشته باشد که درگروه خود بین افراد ارتباط برقرار کند و نیز اگر خود سرپرست بتواند این ارتباط را بین خود و اعضاء قوی تر سازد در کیفیت اجرای برنامه تأثیر مثبت خواهد گذاشت.
- ایجاد نظم و هماهنگی و کنترل ریتم حرکت گروه و نظارت بر حرکت فرد و جلوگیری از پراکندگی آنان بهترین صعود را بوجود خواهد آورد - برخورد مناسب سرپرست با افراد گروه بر روحیه تیم تأثیر بسیاری خواهد داشت. هر عکس العملی از جانب او در نظر افراد جلب توجه خواهد کرد مانند چهره ی شاد ، عبوس ، نگران، گرفته و یا آرام و .... که تیم بر آن تأثیر می گیرد و احساس شادمانی، نگرانی ، دلهره ویا آرامش خاطر را در گروه می تواند بوجود آورد به خصوص در موقع دشوار و خطرناک توان روحی وجسمی افراد ممکن است تقلیل یابد نقش سرپرست در این مورد بسیار مهم خواهد بود و تعیین کننده تشویق ها و روحیه دادن ها و آرام کردن گروه در مواقع بحرانی باعث خواهد شد تیم سلامت و شاداب برنامه را به اتمام رساند. وظایف سرپرست بعد از اجرای برنامه معمولاً وظایف سرپرست با خاتمه برنامه تمام نمی شود، بلکه برخی کارها است که بعد از اجرای برنامه سرپرست باید بدانها توجه داشته باشد. دادن گزارش برنامه با نقشه و کروکی دقیق و با پیگیری کار نویسنده گزارش برنامه به گروه از آنجمله است.
پیکیری موارد مالی و برخی تصمیمات در باب آنها و نیز برخی تدارکات باقی مانده اطلاع حاصر کردن از اوضاع و سلامت افراد بعد از خاتمه برنامه پیگیری وسایل فنی و عمومی برنامه و کنترل کردن آنها و بازگرداندنشان به گروه و یا صاحبانشان در صورت تمایل برگزاری جلسه پیشنهادات و انتقادات و بحث در مورد برنامه و ... .
بنابراین می بینیم که چه مسئولیت سنگینی برعهده سرپرست برنامه قرار دارد. ولی از هنرهای یک سرپرست این است که بتواند برخی مسؤولیتها را به شکل صحیحی بین نفرات گروه تقسیم کند و خود مانند یک مدیر بر کار آنها نظارت و کنترل داشته باشد و به آنها جهت و سود دهد.
افرادی که برای مسؤولیت ها برگزیده می شوند باید هر لحظه سرپرست برنامه را در جریان کارها قرار دهد و گزارشی در اختیار سرپرست قرار دهد تا او بتواند طبق آنها برنامه بایستی آمار کامل و دقیق تدارکات را بداند و سرپرست را در جریان آن قرار دهد و نیز تهیه تدارکات برنامه باید زیر نظر سرپرست باشد و برای استفاده از آنها و تعیین مقدار سهمیه روزانه (به خصوص غذایی) در طول مدت برنامه با سرپرست هماهنگی کند.
در حین صعود در صورت برخورد با مسیرهای فنی ، مسؤول فنی برنامه مسؤولیت تیم را به عهده می گیرد. بدیهی است خود سرپرست می توان مسؤول فنی هم باشد. ممکن است سرپرستی بخواهد تمام مسؤولیتها را خود به عهده بگیرد در این صورت سرپرست باید از تبحر خاصی برخوردار باشد تا بتواند هم از عهده مسؤولیت هایش برآید و همچنین وظیفه سرپرستش را خوب انجام دهد ولی اگر غیر این باشد خستگی و فشار شدیدی را باید تحمل کند که این باعث می شود تمرکز روی برنامه از بین برود و کنترل برنامه با مشکل مواجه شود و در برخی مواقع با خطر روبرو شود. برگزیدن کمک سرپرست می تواند کمک و مشاور خوبی برای سرپرست باشد و نیز اگر احیاناً اتفاقی برای سرپرست تیم رخ دهد تیم دچار مشل نشود و فردی وجود داشته باشد که این مسؤولیت را به عهده بگیرد.
در بعضی موارد آزاد گذاشتن برنامه و افراد می تواند در جذابتر کردن برنامه رأی نفرات مؤثر باشد به شرطی که سرپرست توانایی کنترل و جمع و جور کردن آن را داشته باشد. بدیهی است که این مورد در شرایط خوب برنامه و منطقه امکان پذیر است و همین مورد در شرایط دشوارتر مانند مه، مسیرهای صخره ای و یا بهمن خیز می تواند جان افراد را به خطر اندازد.
حال با توجه به آنچه گفته شد، می توان خصوصیات یک سرپرست را به طور خلاصه به صورت زیر بیان کرد:
- آشنایی با اصول ابتدایی کوهنوردی و سنگنوردی و یخ و برف و همچنین گذراندن برخی دوره ها از جمله جهت یابی، هواشناسی، خطرات کوهستان، نقشه خوانی ، تغذیه ، کمکهای اولیه و ... .
- کنترل روانی و روحی خود در طول برنامه
- تجربه شرکت در چندین برنامه کوهنوردی
- اخلاق
- شناخت از خود (نقاط قوت و ضعف جسمی ، روحی و ...)
- انعطاف پذیری مشورت با افراد و یا برخی از آنها و تصمیم گیری نهایی توسط خودش، اصرار نورزیدن بی مورد بر اجرای کامل برنامه در صورت غیرممکن بودن و یا خطر ریسک ننمودن
- در هنگام خطر خونسرد، قاطع و سریع باشد
- باید آمادگی تحمل سخت ترین شرایط را داشته باشد
- واقع گرایی و تابع احساسات نشدن
- برخوردار بودن از توانایی روحی و جسمی بالا
- تا حدودی توان خلاقیت و مدیر و مدبر بودن و قدرت کنترل
- قابلیت پذیرش انتقاد و یا پیشنهاد از جانب افراد گروه
- در آخر باید این مورد را در نظر بگیریم که همیشه نمی توان یک سرپرست کامل بود و امکان خطا و اشتباه وجود دارد و نباید به خود غره شد و برنامه هایی اجرا کرد و افرادی با خود برد که از حد توان ما خارج است باید حد و حدود تواناییهای خود را بدانیم و آن را قبول کنیم و برطبق آن برنامه ریزی کنیم،زیرا اگر خدای نکرده اتفاقی در برنامه ای که ما سرپرست آن هستیم بیفتد موجب پشیمانی ها و مسائل جبران ناپذیری خواهد شد،چه بسا که کوهنوردان خوبی به همین دلایل کوهنوردی را کنار گذاشته اند.
گرفته شده از سایت دانشگاه تربیت معلم مدیریت تربیت بدنی، انجمن کوهنوردی