وسایل و پوشاک انفرادی :

1- کفش سبک راهپیمایی 2- کفش نیمه سنگین کوهپیمایی 3- جوراب کوهنوردی 4- شلوار کوهنوردی 5- پیراهن و پولیور کوهنوردی 6- پیراهن و شلوار گرمکن

7- انواع دستکش کوهنوردی 8- انواع عینک کوهنوردی 9- گتر کوهنوردی 10- شنل باران‌ آندراک 11- کاپشن و شلوار بادگیر 12- کت پر یا ویسکوز 13- کوله پشتی

14- زیر انداز 15- کیسه خواب پر یا ویسکوز 16- انواع کلاه کوهنوردی 17- یخ شکن 18- چراغ قوه با لامپ و باطری اضافه 19- قمقمه آب 20- جعبه کمکهای اولیه

21- طناب انفرادی و کارابین 22- قطب نما و نقشه مسیر 23- سوت 24- بشقاب لیوان چاقو در بازکن و کبریت 25- باتوم چوب دستی 26- کلنگ
وسایل گروهی:

1- چادر کوهنوردی 2- پوشش ضد آب 3- ارتفاع سنج 4- ظروف غذا و لوازم پخت و پز 5- چراغ خوراک پزی 6- کپسول روشنایی 7- کتری و قوری گروهی

8- دوربین کوهنوردی 9- نقشه، کروکی و مجوز برنامه

درباره کفش [آموزشی , ]

کفش مهم ترین وسیله یک کوهنورد است. به موازات رشد و گسترش تمام ملزومات کوهنوردی ، کفش نیز سالیان گذشته بدلیل اهمیت بسیار دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. بطوری که اگر یکی از کفش های مدرن امروزی را بهترین کفش بیست سال گذشته مقایسه کنیم متوجه این فاصله بسیار زیاد خواهیم شد. . کفش در تمام رشته های کوهنوردی ، یخ نوردی ، سنگ نوردی ، جنگل پیمائی ، کوهپیمائی سبک و سنگ نوردی سالنی بدون تردید اولین و مهمترین وسیله بحساب می آید. برای یک کوهنورد به دلیل ذات پیمایش ، اولین نکته راحتی پا و در مرحله بعد قابلیت فنی برای منظور و هدف در درجه اهمیت قرار می گیرد و بر خلاف گذشته امروزه دیگر به دوام یک کفش اهمیت چندانی داده نمی شود بلکه به راحتی و قابلیت های فنی آن بیشتر توجه می شود.. برای تولید کفش ، چرم همواره مورد توجه انسان قرار داشته و اینک نیز همچنان جایگاه خود را حفظ نموده است. اما بدلیل دستیابی به تکنولوژی مدرن ، امروزه از لایه های جایگزین دیگری نیز در ساخت کفش سود می برند. پس از انقلاب خیره کننده ای که پروفسور ویلیام الگور (W.L Gore) با ساخت لایه ای که به احترام نام او بعد ها لایه های گورتکس نامیده شده به راه انداخت ، ابتدا پوشاک های مختلف از این محصول به بازار آمد و طی چند سال اصلاحاتی که در تولید آن به عمل آوردند موجب شد که از این لایه ها برای کفش نیز استفاده شود. از لایه های دیگری که طی سالیان اخیر در تولید کفش به کار رفته است می توان به sympatex با قابلیت تنفسی و ضد آب و باد بودن آن اشاره کرد ، که درست مانند گورتکس عمل می کند. همچنین لایه گرما زای Thinsulate در ساخت کفش های زمستانی و قوی استفاده می شود. .استفاده از این لایه تحولی اساسی در تولید کفش ها ایجاد کرد. به این که چرم نقش کمرنگ تری را ایفا می کند. در عین حال قابلیت تنفس پا نیز مورد نظر قرار گرفت. همچنین این موضوع به تولید کفش های سبک تر نیز بسیار کمک کرد. امروزه کفش هایی تولید می شود که یک لنگه آن با ساق بلند در سایز 43 با 625 گرم وزن از کارایی نسبتا قابل توجهی برخوردارند. این تنوع تولید و ساخت کفش ها همچنین ارتباط کاملا تنگاتنگی با نوع نیاز های مختلف انسان داشته و دارد. امروزه در کوهنوردی صحبت از کفشی که بتوان از آن در برنامه های مختلف بهره مند شد کاملا بیهوده است و باید برای هر برنامه خاص کوهنوردی کفش مخصوص آن را تهیه کرد. گاهی اوقات در بین کوهنوردان صحبت از کفش های 4 فصل به میان می آید به کار بردن عبارت 4 فصل برای یک کفش بدین معنی است که آن را می توان در تابستان به دلیل عدم تعرق پا و در زمستان از قابلیت ضد آب و باد بودن آن استفاده کرد. این مفهوم استفاده عمومی کفش است و کاربرد تخصصی ندارد بدیهی است کفشی که برای زمستان استفاده می شود قابلیت های خاص خود را دارد و کفشی که در تابستان استفاده می شود ، کاملا با آن متفاوت است و نباید انتظار چند منظوره از یک کفش داشت. امروزه در تولید کفش به صورت تخصصی در حدی توجه می شود که کفش های مخصوص بانوان به صورت مجزا تولید عرضه می شود .

چیدن کوله پشتی [آموزشی , ]

وزن کوله پشتی نباید از وزن بدن کوهنورد بیشتر باشد زیرا به زانو و ستون مهره ها آسیب می رساند. معمولاً اجسام سنگین تر را اول داخل کوله پشتی گذارده و وسایل سبک تر را روی آن قرار می دهند کوله پشتی نباید لق بزند و یا به اصطلاح شکم دهد. مواد غذائی یا آبدار باید در کیسه پلاستیکی جداگانه بسته بندی شده و در کوله پشتی قرار گیرد. اجسام نوک تیز یا سنگین باید طوری چیده شوند که با پشت یا کتف تماس نداشته باشد.

راهنمای خرید وسایل کوه‌نوردی

بعد از یک‌ماه برنامه‌ریزی و این در و آن‌در زدن بالاخره می‌توانیم یک روز تعطیل خانواده را به قصد یک کوهنوردی درست و حسابی از خانه بیرون بیاوریم. همه چیز آماده است هرکس کهنه‌ترین کفش، کثیف‌ترین شلوار و چروک‌ترین لباسش را پوشیده و هر کیفی دم دستش بوده را بر‌داشته و هر خوردنی‌ای که فکر کرده آنجا هوس می‌کند را در آن ریخته است. تا ایستگاه اول همه وانمود می‌کنند که خسته نشده‌اند و فقط احتیاج به یک دستشویی یا نوشیدنی دارند.بعد کم‌کم سرو صدا‌ها بلند می‌شود؛ یکی از صافی ته کفش می‌نالد، یکی از سنگینی کوله‌پشتی و آن یکی هم آن‌قدر قاتی‌پاتی خورده که حالش بد شده... خلاصه اینکه همه می‌خواهند برگردند و زودتر از شر لباس‌ها و کوله‌پشتی‌هایشان خلاص شوند. در این گیر و دار ناگهان صدایی از آسمان به گوشمان می‌رسد.باران، باران گرفته است... بله، اوضاع می‌تواند متفاوت باشد اگر پیش از حرکت، لوازم کوهنوردی درست‌ و حسابی همراه داشته باشیم و از اوضاع آب‌وهوا با خبر بوده و بدانیم که وقتی مشکلی پیش می‌آید، چه کار کنیم تا بتوانیم از پس حل کردن آن برآییم تا یک روز خوب را با خانواده بگذرانیم.

این لوازم برای کوهنوردی از نان شب واجب‌تر است! کاپشن، شلوار، کلاه ، در حالت کلی، جنس کاپشن و شلوار باید حتما از پارچه بادگیر با درصد بین 60تا70 درصد باشد تا بدن بتواند تنفس کند و ذرات عرق را دفع کند. اما اگر اهل کوهنوردی حرفه‌ای هستید یا دست‌کم می‌خواهید به جرگه‌ حرفه‌ای‌ها بپیوندید، بهتر است از لوازم زیر استفاده کنید:

1-استرچ        2-پلار یا پر         3- گورتکس
استرچ: از نوع نایلون است که برای حفظ عضلات، پوشش اولیه بدن را تکمیل می‌کند.  پلار یا پر: پلار الیافی مصنوعی مانند پر و پشم است که کار گرم کردن بدن را انجام می‌دهد ولی سبک‌تر از پر است، دیرتر خیس و زودتر هم خشک می‌شود. یک نوع پلار هم در بازار موجود است که «وینک» نام دارد و ضدآب است.

2-گورتکس:  این آخرین پوشش است که باعث می‌شود تا رطوبت و آب به بدن نفوذ نکند. جنسش هم از الیاف کربنی است. انتخاب کلاه هم بسته به نوع فصل و کوه متفاوت است. اگر به منطقه سردسیر می‌روید، حتما یک کلاه پشمی با خود ببرید. در مناطق گرم نیز به دلیل تابش مستقیم و زیاد نور آفتاب، از یک کلاه لبه‌دار استفاده کنید.

3-گتر و جوراب
جوراب علاوه بر اینکه باعث گرم کردن پاها می‌شود، مانع از اصطکاک بین پا و کفش نیز می‌شود که این موضوع بیشتر ویژگی جوراب‌هایی است که از الیاف مصنوعی و پشم درست شده‌اند. بهتر است از جوراب‌های نخی استفاده نکنید چون خیس شده و باعث تاول زدن پا می‌شود.

بعضی کوهنوردان 2 نوع جوراب می‌پوشند که جوراب اول یک جوراب نازک نخی است که رطوبت و عرق را از پا می‌گیرد و جوراب دوم -که کلفت‌تر و ضخیم‌تر است و روی جوراب اول پوشیده می‌شود- عرق را از جوراب اول می‌گیرد و در نتیجه لایه‌ای کف پا به وجود می‌آید. گتر نه تنها باعث گرم شدن قسمت پایینی پا شده بلکه مانع نفوذ خاک، سنگ، برف، گل و ... به کفش می‌شود؛ مخصوصا برای کسانی که نمی‌خواهند چیزی به جز پایشان در کفش‌شان باشد! در کل 3 نوع گتر وجود دارد:

1.گتر سوپر 2.گتر بلند 3. گتر کوتاه
گتر سوپر علاوه بر پوشاندن و گرم نگه داشتن قسمت پایینی پا، روی کفش هم می‌آید و خود پا را هم گرم نگه می‌دارد. این نوع از گتر، مناسب مکان‌های برفی است. گتر بلند مناسب صعود‌های سنگین است. گتر کوتاه حداکثر 12 تا 15 سانتی‌متر از کفش را می‌پوشاند که برای صعودهای عادی و یکروزه مناسب است.

در برنامه‌های کوتاه هم می‌شود از یک جفت زانوبند محکم و سفت به عنوان گتر استفاده کرد.

کوله :

در برنامه‌های یکروزه یا کمتر لازم نیست حتما یک کوله‌پشتی با کلی وسیله با خود حمل کنید. از یک کیف کمری کوچک نیز می‌شود استفاده کرد. در برنامه‌های چند روزه به دلیل اینکه امکان دارد دسترسی به منابع غذایی غیر ممکن باشد، باید یک کوله با خودتان ببرید. کوله کوهپیمایی از جنس پارچه‌های ضدآب و مقاوم ساخته می‌شود. وزن کوله باید به گونه‌ای باشد که به کمر فشار نیاورد و خسته کننده نباشد.

1-. پارچه کوله باید کاملا محکم، ضخیم و از جنس برزنت و دارای یک لایه نایلونی باشد.
2. رنگ آن برخلاف کوله‌های نظامی و شکاری که مناسب استتار است، باید از دور به خوبی دیده شود؛ رنگ‌هایی مانند زرد، نارنجی و قرمز.
3. از محکمی دوخت آن مطمئن شوید.
4. بین بدن شما و کوله فاصله باشد (برای اینکه هوا جریان پیدا کند و مانع عرق کردن شود).
5. به قیمت فکر نکنید و بیشتر به کیفیت، دوام، راحتی و وزن کم آن بها دهید.
                                                کفش:

برای یک‌بار هم که شده، واقعا کفش کوهنوردی بپوشید. همیشه این عادت را داشته‌ایم که کهنه‌ترین کفش را برای کوه انتخاب کنیم.. بهترین نوع کفش برای کوه، پوتین است، به دلیل اینکه مقاوم است، تخت مناسبی دارد و به‌خوبی می‌تواند مراقب مچ پا و خود پا باشد. کفش کوه نه آن‌قدر باید تنگ باشد که ایجاد ناراحتی کند و نه گشاد باشد که باعث تاول شود. . رویه آن می‌تواند، هم از جنس طبیعی  چرم باشد و هم از جنس مواد مصنوعی. چرم طبیعی بسیار مناسب است، به دلیل اینکه قابل انعطاف است و به خوبی عمل تهویه را انجام می‌دهد. امروزه کمتر از این نوع کفش استفاده می‌کنند ولی چرم هم طرفداران خودش را دارد. پس از هر بار استفاده باید کفش را شست، قالب زد (به ویژه در کفش‌های چرمی) و سپس در هوای آزاد و دمای متعادل خشک کرد و واکس زد تا انعطاف خود را از دست ندهد.

 گرفته شده از سایت دانشگاه تربیت معلم تهران انجمن کوهنوردی 

خانه های موقتی/ چادر/ کمپ :
چادر یکی از مهم‌ترین وسایل درکوهنوردی است، به دلیل اینکه در مقابل گرما، سرما، باران، برف و ... از ما به‌خوبی مراقبت می‌کند. پس با انتخاب یک چادر خوب می‌توان در کمترین زمان خود را در مقابل خطرات حفظ کرد.
3 نوع چادر وجود دارد:

1 ـ چادر اسکلتی یا تونلی: برای برپا کردن این چادر باید ابتدا میله‌های چادر را وصل و سپس به زمین محکم کرد و بعد خود چادر- که معمولا از جنس برزنت است- را روی اسکلت و کف زمین انداخت. این نوع چادر سنگین است و برای حمل آن باید از قاطر یا وسیله نقلیه مناسب استفاده کرد.

2. چادر خیمه‌ای: این چادر دارای تیرک‌هایی در وسط است که خود چادر روی تیرک‌ها می‌افتد و به زمین میخ می‌شود. جنس آن امکان دارد هم از نایلون باشد و هم از برزنت. وزنش بین 2 تا 4 کیلوگرم است و به دلیل جمع و جور بودن، برای کوهپیمایی بسیار مناسب است.

3. چادر فنری یا گنبدی: دارای 2 تیرک است که به راحتی سر هم می‌شود. این دو تیرک به صورت ضربدری روی هم قرار می‌گیرد و انتهایشان به قلاب چادر متصل می‌شود. این نوع چادر سبک، تقریبا کم حجم و کوچک بوده و جنس آن اکثرا از نایلون است. برای استقرار بهتر آن و مقاومتش در برابر باد، بهتر است به زمین محکم بسته شود.

کیسه خواب :

کیسه خواب یک جزء مهم و اساسی در کوهنوردی به حساب می‌آید، به دلیل اینکه هم مانع نفوذ رطوبت می‌شود و هم در مقابل سرما از ما مراقبت می‌کند. از همه مهم‌تر اینکه هیچ‌کس از یک خواب راحت در یک کیسه خواب گرم و نرم بدش نمی‌آید. در یک کوهپیمایی یکروزه یا کمتر که زمان رفت و برگشت مشخص است، نیازی به کیسه خواب نیست. در تابستان زیر سایه یک درخت و در زمستان کنار آتش می‌توانیم خواب لذت‌بخش کوتاهی داشته باشیم اما در سفر‌های چند روزه، حتما به یک کیسه خواب نیاز خواهیم داشت. کیسه خواب با ظرفیت‌های یک و دو نفره طراحی می‌شود و در 2جنس متفاوت پر(قو یا مرغ) و الیاف مصنوعی (پشم شیشه) موجود است. کیسه خواب پر، گرم و نرم‌تر است ولی حجم بیشتری را داراست، برعکس پشم شیشه حجم بسیار کمتری دارد، سبک‌تر است و شست‌و شوی راحت‌تری دارد ولی به گرمی پر نیست. . با بدنی عرق کرده و خیس داخل کیسه خواب نخوابید و هنگام خواب منافذ آن را کاملا نبندید تا رطوبت در آن جمع نشود.

عینک :

برای خرید یک عینک آفتابی ارزان با ظاهری گول زننده، بهترین راه کنار خیابان است. از یک دستفروش می‌توان یک عینک 2 تا3 هزار تومانی خرید که البته این‌کار اشتباه محض است. شاید تنها فایده‌اش این باشد که اگر عینک شکست یا گم شد، دلتان نسوزد! با خرید این عینک‌ها، چشمتان را به تدریج ضعیف می‌کنید، پس واقعا عینک را جدی بگیرید.
یک عینک مناسب برای کوه عینکی است که:

1-. امواج ماورای بنفش را تا حد زیادی کم کند.
2. اختلاف سطح در دید ایجاد نکند.
3. به درستی روی صورت بنشیند و فیکس شود.
4.در برابر باد و توفان مقاوم باشد.
5. چشم‌ها را در برابر خار و خاشاک یا ذرات یخ محافظت کند.
6. اطرافش پوشیده باشد (برای مناطقی که امکان کولاک در آن وجود دارد).
عینک خوب متاسفانه نوع ایرانی ندارد و قیمت نوع خارجی آن بین 15 تا 300  هزار تومان است.
ـ اگر ارتفاع زده شدید، حرکت را کندتر کنید و به آرامی بالا بروید  در صورت تشدید، سریع ارتفاع را کم کنید.
- درصورت بروز سردردهای جزئی می‌توان از مسکن استفاده کرد (سردرد در ارتفاعات بسیار شایع است و دلیل آن کمبود اکسیژن است).
ـ اگر هوا گرم بود، در فواصل معین و در مکانی خنک استراحت کنید که گرما‌زده نشوید.

تغذیه در کوهنوردی :

در ورزش کوه نوردی هیچ سفارش استاندارد وموکدی مبنی بر نوع تغذیه برای کوه نوردان وجود ندارد ومهمترین اصل ذائقه فرد در ارتفاع می باشد. چه بسا غذاهای بسیار لذیذی که فرد در منزل ودر ارتفاع پایین با میل فراوان تناول می کند ولی در محیط کوهستان جزو بد مزه ترین غذاها و عامل بی اشتهایی فرد در ارتفاع باشد. ر طبق این اصل، هر فردی می بایست خود رژیم مناسب تغذیه ای خود را انتخاب کند.در کنار ذائقه شخصی فرد، رعایت نکات مهمی که در اینجا می آید میتواند به کوه نورد در داشتن یک تغذیه مناسب در محیط کوهستان کمک کند.

1- استفاده از آب کافی و فراوان در پیش –حین وپس از پرداختن به ورزش کوهنوردی متعادل کننده کلیه فعالیتهای فیزیولوژیکی کوهنورد است.در یک کوهنوردی سنگین در هر ساعت 2 لیتر آب از بدن خارج می شود که باید بلافاصله با نوشیدن مایعات کافی جبران شود.

2- بهتر است در حین اجرای برنامه های کوه نوردی از غذاهای مایع و نرم استفاده شود .همچون سوپ ها که علاوه بر تامین نیازهای تغذیه ای فرد مایعات کافی نیز به بدن فرد می رساند.
3- بهتر است از مواد قندی به گو نه ها و طعم های مختلف و متنوع وبه تناوب استفاده شود تا ضمن تامین انرژی مورد نیاز فرد سطح قند خون وی در حد نرمال قرار گیرد.
4- با توجه به بروز آلکالوز تنفسی در حین صعود که ناشی از تنفس های سریع وعمیق است استفاده از مواد ترش همچنین بعنوان اشتها آور بسیار کمک کننده است.
5- در حین کوهنوردی و در پی تعریق، مقدار زیادی املاح بدن از دست می رود.استفاده از نمک در طول برنامه های کوهنوردی می تواند در ایجاد تعادل الکترولیتی بدن نقش به سزایی داشته باشد.همچنین می تواند از بروز خستگی و کوفتگی مفرط عضلات پیش گیری کند.

6-- استفاده از انواع سبزیجات و میوجات تازه و کمپوت شده میتواند از بروز مشکلات گوارشی ناشی از یبوست جلوگیری کند.همچنین استفاده از میوه جات می تواند در تامین ویتامین های مورد نیاز بدن موثر باشد.

7- به طور کلی بستگی به ارتفاع محیط انرژی متوسط مورد نیاز یک کوهنورد با وزن 70 کیلو گرم حدود 3500 تا 5000 کیلو کالری است. که 60 تا 70 درصد این انرژی را باید از کزبوهیدراتها (قندها) و 20 تا 25 درصد آنرا از چربی ها و 15 تا20 درصد آنرا از پروتئینها تامین کرد.
8- در ارتفاع نباید از قهوه، الکل، چای سبز استفاده کرد و بهتر است بعنوان جایگزین از مخلوطی از دو سوم آب ویک سوم از انواع آب میوه استفاده کرد.
9- خوردن یک صبحانه سبک وپر انرژی می تواند پایه یک فعالیت خوب کوهنوردی در طول روز باشد ودر ادامه در طول روز هر 2 ساعت نوشیدن مایعات فراوان (حتی اگر احساس تشنگی نمی کنید) وخوردن میان وعده سبک همچون مواد قندی و پروتئینی میتواند در ادامه روند کوهنوردی در طول روز بسیار مفید باشد.
10- رعایت مسائل بهداشتی و استفاده از آب و غذای مطمئن وبهداشتی میتواند تضمین کننده سلامتی شما با شد.

لوازم کمکهای اولیه:

1- چسب زخم بندی 5عدد   2- چسب رولی کوچک پارچه ای 1عدد   3- باند کشی 5 سانت 1عدد   4- گاز استریل 4 عدد   5- پماد سوحتگی 1 عدد
6- پماد بتادین یا تترا سیکلین 1عدد  7- آ بسلانگ 2عدد   8- پنس 1عدد   9- قیچی 1عدد   10- پد الکله آنتی سپتیک 1بسته  11- قرص استا مینا فون ساده 6عدد
12- قرص متو کلو پرامید 6عدد  13- قرص رانیتد ین 6عدد  14- پرل نیترو گلیسیرین 6عدد  15- باند ساده 10سانت 1عدد  16- قرص انتی اسید 6عدد
17- قرص استا زو لامید 6عدد  18- قرص دیفنو کسیلات 6عدد  19- مشمع ضد درد 1عدد 20- پودر او آر اس 2عدد

لوازم بقا :

1-سوت 1عدد  2-چراق قوه+باتری کوچک 1عدد+4عدد  3-کبریت 1 بسته  4-دستمال کاغذی 1بسته  5-پلاستیک ضد آب بزرگ 2عدد  6-نخ وسوزن 1عدد
7-دستکش معاینه لاتکس یکبار مصرف 1 جفت  8-قرص کلر 4عدد  9-فندک 1عدد  10-سنجاق قفلی 3عدد  11-نی 2عدد  12-پد ضد سرما زدگی انگشتان 1بسته
13-کیسه خواب اورژانس 1عدد  14-قطب نما 1عدد  15-چاقوی چند منظوره 1عدد  16-مداد و یادداشت 1عدد 17- قرص الکل جامد 4عدد 18- مواد غذایی فشرده شده 4عدد

                                                              راهنمای مصرف کمک های اولیه:
1- با استفاده از دو دستکش معاینه شرایط تمیز بودن محیط زخم بندی را رعایت فرمایید.
2- از چسب رولی پارچه ای در موارد زخم بندی هاآتل بندی ها و هم چنین در ترمیم چادر و کیسه خواب وغیره می توا نید استفاده نمایید.
3- پس از مصرف پمادها درب انها را محکم ببندید تا از شستشو الوده کردن سایر لوازم پیشگیری شود.
4- از آبسلانگ جهت اتل بندی انگشتان صدمه دیده می توان استفاده کرد.

راهنمای مصرف داروها:
موارد مصرف قرصها به شرح زیر است:

7     پرل TNG         هر 5 دقیقه زیر زبانی حداکثر تا 3 عدد       درد سینه یا سا بقه مشکل قلبی-درد قفسه سینه با حالت تهوع و تنگی نفس و عرق سرد   
                                                            تذکرات:
1- با توجه به تاریخ انقضای داروها، باید هر 6 ماه با کنترل داروها، داروهای تاریخ گذشته از دور مصرف خارج و داروهایی با تاریخ اعتبار جدید جایگزین شوند.
2- بهتر است کیف امداد در دمایی بین 2 تا 30 درجه سانتی گراد نگهداری شود.
3- هنگامی که چراغ قوه را استفاده نمی کنید، بهتر است باطری های آن را خارج کرده و پیش از هر برنامه باطری نو در آن جایگزین کنید.
4- در صورت مصرف هر کدام از لوازم کیف امداد و نجات، باید در نزدیک ترین زمان و پیش از شروع برنامه ی بعدی آن وسیله را جایگزین کرد.
5- پیش از شروع هر برنامه همه ی لوازم کیف امداد و نجات را با فهرستی که از پیش تهیه کرده اید، کنترل کنید تا موردی جا نماند.

 6- داشتن نقشه در جهت یابی و پیدا کردن مسیر صحیح در برنامه های کوه نوردی در درجه نخست قراردارد.

سرپرستی و هدایت گروه کوهنوردی

هدف از ارائه هدایت گروه دانستن وظایف یک سرپرست قبل از اجرای برنامه ، در حین اجرای برنامه و بعد از اجرای برنامه می باشد. این مسئولیت در تیم و برنامه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا در واقع جان افراد هم در دست اوست . به این دلیل که تصمیم گیرنده نهایی سرپرست تیم است و اوست که برنامه را هدایت می کند و همه افراد تیم از او تبعیت می کنند و همینطور نحوه اجرای برنامه چه از لحاظ کیفیت و کمیت تا حدود زیادی به سرپرست بستگی دارد . و نتیجه گرفتن از برنامه برای نفرات تیم و خود سرپرست بدلیل صرف هزینه و زمان مهم می باشد .

از لحظه ای که برنامه به ذهن یک فرد می رسد و یا اجرای برنامه به عهده یک شخص گذاشته می شود، مسئولیت سرپرستی او نیز آغاز می شود و شروع به برنامه ریزی و طراحی برنامه می کند.

وظایف سرپرست به سه قسمت تقسیم می شود :

- وظایف قبل از اجرای برنامه

- وظایف در حین اجرای برنامه

- وظایف بعد از اجرای برنامه

 وظایف سرپرست قبل از اجرای برنامه :

قبل از طراحی برنامه باید هدف از اجرای آن مشخص گردد و طبق آن برنامه ریزی گردد. هدف از این گونه طراحی ، سازماندهی و انجام پیش بینی های لازم جهت اجرای موفقیت آمیز و لذت بخش یک برنامه کوهنوردی و اجتناب از خطرات بالقوه کوهستان می باشد.

می توان 3 عامل اصلی را برای طراحی و برنامه ریزی در نظر گرفت :

 1 – طبقه بندی افراد :

تمام افرادی که خواهان شرکت در برنامه هستند را می توان طبقه بندی نمود. پس از طبقه بندی و با توجه به تواناییها می توان برای صعود دیواره ای بلند نفرات را انتخاب کرد و یا راهپیمایی چند ساعته در دشتی سرسبز و صعود قله ای را پیشنهاد نمود. یک سرپرست می تواند برنامه را طبق افراد شرکت کننده تعیین و طراحی کند و یا بعد از تعیین برنامه، نفرات خود را برای برنامه طبق طبقه بندی آنها مشخص سازد..واقع گرایی در طراحی و اجرای برنامه های کوهنوردی اصلی انکارناپذیر است. نباید تحت تأثیر احساسات به منظور تأمین نظر دوستان، تسلیم خواستهای غیرمنطقی شده و تصمیم گیری نمود. برخی گذشتها و یا بلند پروازی های غیرمعقول می توانند خطر آفرین باشند. توجه کافی به قابلیتهای افراد علاوه بر تضمین سلامتی و موفقیت تیم، تجربه ای خوشایند و الگویی صحیح از یک صعود برنامه ریزی شده در ذهن تک تک شرکت کنندگان به یادگار باقی خواهد گذارد. . می توان افراد را بر حسب موارد زیر طبقه بندی نمود:

 الف) تجربه

استمرار در کوهنوردی می تواند باعث افزایش تجربه گردد. بدیهی است هوش ، دقت نظر ، مطالعه و تبادل نظر با دیگر کوهنوردان و افراد با تجربه می تواند این روند را سرعت بخشد.نباید فراموش کرد که همیشه میزان تجربه هر کوهنورد به سن و حتی سالهای فعالیتش رابطه مستقلی ندارد بلکه کمیت و کیفیت برنامه های موفق اجرا شده توسط وی و همچنین عملکردش در برنامه های گذشته و حال بهترین شاخص تجربه اوست.

ب) توان :

توان به معنای فعلیت اجرای برنامه را می توان به 2 قسمت تقسیم کرد : توان روحی و توان جسمی

 2 – طبقه بندی برنامه :

برنامه های کوهنوردی دارای تقسیماتی است و یک سرپرست براساس این تقسیم بندی برنامه خود را طراحی کند.

الف) مدت زمان اجرا:

زمان بندی و مدت زمان مورد نیاز اجرای هر برنامه ای را می توان تخمین زد. اگر در محاسبات دقت نکنیم احتمال دارد در اجرای برنامه با کمبود وقت و زمان موجه شده، مجبور شویم برنامه را ناتمام رها کرده، باز گردیم. تخمین مدت زمان برنامه می تواند از اهمیت خاصی برخوردار باشد. زیرا بر اساس آن می توانیم مقدار تدارکات لازم را با خود در برنامه ببریم و برای استفاده روزانه برنامه ریزی کنیم و همینطور نفرات خاص خود را تعیین کنیم. هر قدر مدت زمان اجرا و تعداد روزها افزایش می یابد. نیاز به پزشک و امکانات درمانی و نیز برخی امکانات خاص نیز بیشتر می شود.

 ب) ارتفاع :

تنوع قلل، ارتفاعات گوناگون و شرایط اقلیمی مختلف که بر آنها حاکم است، کوهنوردان را ملزم می سازد تا بر حسب توانایی تکنیکی (تیمی و فردی) و امکانات و ابزاری که در اختیار دارند، برنامه ریزی نمایند. با افزایش ارتفاع ، دما ، اکسیژن و فشار هوا کاهش یافته و صعود دشوارتر می شود. به همین دلیل بهتر است قبل از اقدام به صعود قلل مرتفع، سطح خود را در ارتفاعات کمتر و شرایط سهلتر محک زده و با آگاهی بیشتر نسبت به توانائیهای خویش، عازم مناطق مرتفع شود.؛ نباید فراموش کرد که در ارتفاعات همیشه محاسبات قبلی درست از آب در نمی آید. چون در کوهستان تغییرات دما و شرایط جوی شدیدتر و سریعتر است و معمولاً آنها که خود را آماده ساخته اند، سالمتر و موفقترند.

 ج) فصل :

اطلاع از شرایط مختلف فصلهای سال و تأثیر آن بر کوهستان از لحاظ شرایط جوی، اختلاف دما و بارشها و همچنین اطلاع از مسیرهای صعود در فصول مختلف از وظایف مهم یک سرپرست است که با توجه به آنها و محدودیتی که بوجود می آورند ، برنامه ها را طراحی کند و درحین اجرا از آن موارد برای اجرای موفق برنامه استفاده کند . معمولاً مسیرهای صعود در تابستان و زمستان متفاوت هستند مسیری که در تابستان یک ساعته به سادگی طی می شود ، برفکوبی پرحجم و چند ساعته زمستانه، می تواند آن را تبدیل به مسیری وقت گیر و بسیار دشوار و خسته کننده نماید. یال وسیعی که چمنزاری زیبا آن را پوشانده در زمستان می تواند مستعد ریزش بهمن باشد .

د) دشواری و سختی مسیر (آشنایی با منطقه) :

به لحاظ ساختاری ، قلل، رشته کوهها و مناطق مختلف، دشواری صعود یکسانی ندارند. صعود یک کوه ممکن است از مسیری بسیار سهل و الوصول باشد و از جهتی دیگر نیاز به زمان بیشتر ،‌سنگنوردی و یا در زمستان به لحاظ تشکیل بهمنی بزرگ بسیار دشوارتر و خطرناک تر باشد.عزیمت به منطقه و شناسایی مسیر مورد نظر از محل و یا یال نزدیک به آن در زمان مناسب ، عکسهای شناسایی، گزارش برنامه های مکتوب، نقشه و کروکی منطقه و مسیر یا کسب اطلاعات از کوهنوردانی که قبلاً به منطقه رفته اند پیش نیاز برنامه ریزی سرپرست برای یک برنامه کوهنوردی ست. در واقع بهتر است کوهنورد قبل از اقدام به صعود تا حد امکان مشکلات و محدودیتهای مسیر را شناسایی کرده و بداند با چه مسائلی مواجه خواهد شد. یقیناً شناخت مسیر و منطقه، عملکرد کوهنوردی را بهبود بخشیده و او را از لحاظ روانی قویتر می کند و قادر می سازد تا در زمان بروز کلات و خطراتی مانند هوای خراب، گم کردن مسیر ، حوادث و ... . ایمن ترین و ساده ترین راه را انتخاب نموده و صحیح ترین تصمیم را بگیرد. به لحاظ دشواری و یا شرایط خاص برخی از مسیرها ، نمی توان تعداد نفرات را به دلخواه مشخص نمود و مشکلات صعود، محدودیتهایی را به گروه دیکته می کند . در صعود با طناب ، یک گروه 2 نفره سریعتر از گروه 3 نفره صعود می کند. در برنامه ای که نیاز به برفکوبی زیادی دارد، 4 نفر راحتتر از یک گروه 2 نفره برفکوبی می کنند و ... .

 3 – هزینه برنامه :

معمولاً هزینه با مدت برنامه رابطه مستقیم دارد. مهمترین مواردی که هزینه های هر برنامه ای را تعیین می کنند عبارتند از :

الف)تدارکات

در برنامه های کوتاه مدت یکی دو روزه شاید این مورد خیلی مهم جلوه نکند اما با افزایش روزهای برنامه به یک یا چند هفته بطور قطع در هزینه و موفقیت تیم تأثیر می گذارد. تدارکات می باید بر حسب فصل و شیوه صعود تهیه گردد. ؛ کم بودن تدارکات نسبت به مدت زمان برنامه و نیز ناقص و یا نامرغوب بودن آنها می تواند به برنامه و یا گروه آسیب رساند و جلوی موفق اجرا شدن برنامه را بگیرد. به طور مثال اگر مقدار مواد غذایی زودتر از موعد مقرر اتمام برنامه تمام شود و یا اگر در زمستان کبریتها از نوع نامرغوب انتخاب و خریداری شوند و یا خوب عایق بندی نشده و مرطوب شوند حتی با وجود هوای خوب و شرایط عالی همراهان صعود را با مشکل جدی روبرو خواهد کرد. می توان در برخی برنامه ها مقداری از تدارکات را قبل از اجرای برنامه و در شهر تهیه کرد و بقیه را در حین اجرای برنامه از شهرها، روستاها یا عشایر منطقه تهیه کرد. ، انتخاب مناسب مواد غذایی با توجه به مدت زمان برنامه، فصل دشواری و نیز در صورت امکان تقریباً متناسب با ذائقه اکثریت گروه می تواند در تأمین صحیح انرژی افراد مؤثرباشد و تا حدودی جلوی فشار زیاد ناشی از تلاش جسمانی شدید در ارتفاع و سرما را بگیرد. ، و نیز سرپرست برنامه بهتر است از وارد بودن نفرات در شیوه استفاده از برخی وسایل تدارکاتی و عمومی مانند چادر،چراغهای خوراکپزی و روشنایی و غیره که در برنامه می تواند آسیب رسان باشند، مطمئن شود. 

ب) حمل و نقل اعضای گروه و بارها

توجه به ساعات حرکت وسایل نقلیه عمومی بین شهری اعم از اتوبوس، مینی بوس، قطار و هواپیما می تواند در انتخاب بهتر وسیله حمل و نقل و ایجاد تناسب و تعادل بین بین وقت و هزینه راهنمای خوبی باشد. در برخی موارد تعداد زیاد نفرات هزینه را کاهش می دهد. به طور مثال زمانی که گروه محدودیت زمانی دارد و یا منطقه فاقد سرویس عمومی بوده و نیاز به کرایه نمودن وانت، جیپ و یا مینی بوس باشد. ، معمولاً حجم بار برنامه های بلند مدت آنقدر است که نفرات گروه ترجیح می دهند از باربران محلی کمک گرفته و یا با چهارپاداران وارد معامله شوند.

 ج) وسایل خاص

برخی وسایل جزو وسایل کوهنوردی حساب نمی شوند. مانند یخدان حمل مواد غذایی، قابلمه بزرگ و غیره که گروه می باید آنها را تهیه کند. برخی دیگر بر حسب اجرای برنامه ها نیاز به وسایل خاص دارد مانند تور و یا چادر مخصوص دیواره های بلند، طناب ثابت و ... .

به طور کلی می توان وظایف سرپرست را قبل از اجرای برنامه به صورت زیر خلاصه کرد:

1 – تعیین هدف برنامه

2 – طراحی و برنامه ریزی

3 - شناسایی منطقه مورد نظر

4 – پیش بینی مدت زمان اجرای برنامه

5 – تعیین نفرات شرکت کننده در برنامه

6 – تعیین مسئول تدارکات و مسئول فنی و در صورت لزوم مسئولیتهای دیگر (مسؤول مالی ، امداد ، راهنما و ..)

7 – تعیین نوع وسیله نقلیه

8 – آگاه ساختن مسئولین گروه یا والدین و دوستان از کم و کیف برنامه

9 - تشکیل دادن یک یا چندین جلسه هماهنگی

10 – در صورت لزوم اجرای برنامه تمرینی

11 – اطلاع از وضعیت آب و هوایی در طول اجرای برنامه

12 – تخمین هزینه برنامه و بهینه سازی

13 – کنترل تدارکات برنامه و نیز وسایل فنی

14 – اگر برای برنامه وسیله نقلیه ای کرایه شده ، کنترل و اطمینان حاصل کردن از وضعیت فعلی آن و پیش بینی های لازم برای جاده ها

15 – اطلاع سرپرست از برخی مسائل افراد تیمش بخصوص بیماری های آنها آگاه باشد

سرپرستی و هدایت گروه کوهنوردی 

 وظایف سرپرست در حین اجرای برنامه :

بدیهی است که بخش مهم وظیفه یک سرپرست از لحظه اجرای برنامه آغاز می شود. البته این بدان معنا نیست که بخش قبلی از اهمیت کمتری برخوردار است هرچه یک سرپرست قبل از اجرای برنامه پیش بینی های لازم را کرده باشد و برنامه را به شکل خوبی طراحی کرده باشد در حین اجرای برنامه از فشار کمتری برخوردار است و می تواند به راحتی برنامه ریزی خود را به اجرا درآورد و این قسمت از آن جهت مهم است که از این لحظه به بعد جان و سلامتی افراد گروه تا حدود زیادی در دست سرپرست است و نیز بتواند برنامه اش را طبق برنامه ریزی قبلی و موفق اجرا کند.

- در آغاز برنامه اوضاع روحی و جسمی نفرات و همچنین کوله و وسایل آنها و نیز وسایل عمومی را باید کنترل کرد تا در حین اجرای برنامه مورد و یا مشکلی برای گروه پیش نیاید.

- آگاهی از کل اوضاع در حال جریان و کنترل آنها می تواند جلوی خسارتهایی به برنامه را بگیرد.

- در برخی موارد گرفتن راهنمای محلی و با خبرشدن از اوضاع کنونی منطقه ضرورت پیدا می کند ولی همیشه نمی توان به گفته ها و اطلاعات محلیان اطمینان کرد به خصوص از بابت زمان بندیهای برنامه ما در عین حال باید به عقاید و رسوم آنها احترام گذاشت و افراد گروه را از این بابت توجیه کرد.

- مسیریابی و شناسایی معابر از روی نقشه و اطلاعات قبلی گاه در برنامه ضرورت پیدا می کند و ازآن جهت یک سرپرست باید به این فنون آگاهی داشته باشد.

- پیدا کردن محلهایی مناسب برای زمانهای استراحت و نیز شب مانی و کمپینگ در احیای انرژی و رفع خستگی گروه مؤثر است و نیز تنظیم زمانهای استراحت به موقع و کنترل آنها در این مورد نقش مهمی را داراست.

- انتخاب صحیح نفراتی برای مسؤولیت جلوداری و عقب داری گروه بدین صورت که این نفرات از افراد برجسته و قوی گروه باشند تا بتوانند ریتم مناسبی برای حرکت گروه بوجود آورند و نیز این امکان را به سرپرست بدهند تا نظم خوبی برای تیم بوجود آورد و بتواند ابتدا و انتهای گروه را کنترل نماید.

- نظرات بر کار مسؤولیتی که برای برنامه تعیین شده ، اعم از جلودار، عقب دار، مسوول فنی، تدارکات، مالی ، گزارش نویس و ... از وظایف مهم سرپرست است.

- یک سرپرست باید در طول برنامه اطلاع دقیقی از وضعیت روحی و جسمی افراد داشته باشد و نیز از وضعیت امکاناتی آنها از بابت کوله، مواد غذایی و آشامیدنی ها و ... با خبر باشد تا در موقع لزوم تدابیر لازم را به کار برد.

- سرپرست یک تیم می تواند این توانایی را داشته باشد که درگروه خود بین افراد ارتباط برقرار کند و نیز اگر خود سرپرست بتواند این ارتباط را بین خود و اعضاء قوی تر سازد در کیفیت اجرای برنامه تأثیر مثبت خواهد گذاشت.

- ایجاد نظم و هماهنگی و کنترل ریتم حرکت گروه و نظارت بر حرکت فرد و جلوگیری از پراکندگی آنان بهترین صعود را بوجود خواهد آورد - برخورد مناسب سرپرست با افراد گروه بر روحیه تیم تأثیر بسیاری خواهد داشت. هر عکس العملی از جانب او در نظر افراد جلب توجه خواهد کرد مانند چهره ی شاد ، عبوس ، نگران، گرفته و یا آرام و .... که تیم بر آن تأثیر می گیرد و احساس شادمانی، نگرانی ، دلهره ویا آرامش خاطر را در گروه می تواند بوجود آورد به خصوص در موقع دشوار و خطرناک توان روحی وجسمی افراد ممکن است تقلیل یابد نقش سرپرست در این مورد بسیار مهم خواهد بود و تعیین کننده تشویق ها و روحیه دادن ها و آرام کردن گروه در مواقع بحرانی باعث خواهد شد تیم سلامت و شاداب برنامه را به اتمام رساند. وظایف سرپرست بعد از اجرای برنامه معمولاً وظایف سرپرست با خاتمه برنامه تمام نمی شود، بلکه برخی کارها است که بعد از اجرای برنامه سرپرست باید بدانها توجه داشته باشد. دادن گزارش برنامه با نقشه و کروکی دقیق و با پیگیری کار نویسنده گزارش برنامه به گروه از آنجمله است.

پیکیری موارد مالی و برخی تصمیمات در باب آنها و نیز برخی تدارکات باقی مانده اطلاع حاصر کردن از اوضاع و سلامت افراد بعد از خاتمه برنامه پیگیری وسایل فنی و عمومی برنامه و کنترل کردن آنها و بازگرداندنشان به گروه و یا صاحبانشان در صورت تمایل برگزاری جلسه پیشنهادات و انتقادات و بحث در مورد برنامه و ... .

بنابراین می بینیم که چه مسئولیت سنگینی برعهده سرپرست برنامه قرار دارد. ولی از هنرهای یک سرپرست این است که بتواند برخی مسؤولیتها را به شکل صحیحی بین نفرات گروه تقسیم کند و خود مانند یک مدیر بر کار آنها نظارت و کنترل داشته باشد و به آنها جهت و سود دهد.

افرادی که برای مسؤولیت ها برگزیده می شوند باید هر لحظه سرپرست برنامه را در جریان کارها قرار دهد و گزارشی در اختیار سرپرست قرار دهد تا او بتواند طبق آنها برنامه بایستی آمار کامل و دقیق تدارکات را بداند و سرپرست را در جریان آن قرار دهد و نیز تهیه تدارکات برنامه باید زیر نظر سرپرست باشد و برای استفاده از آنها و تعیین مقدار سهمیه روزانه (به خصوص غذایی) در طول مدت برنامه با سرپرست هماهنگی کند.

در حین صعود در صورت برخورد با مسیرهای فنی ، مسؤول فنی برنامه مسؤولیت تیم را به عهده می گیرد. بدیهی است خود سرپرست می توان مسؤول فنی هم باشد. ممکن است سرپرستی بخواهد تمام مسؤولیتها را خود به عهده بگیرد در این صورت سرپرست باید از تبحر خاصی برخوردار باشد تا بتواند هم از عهده مسؤولیت هایش برآید و همچنین وظیفه سرپرستش را خوب انجام دهد ولی اگر غیر این باشد خستگی و فشار شدیدی را باید تحمل کند که این باعث می شود تمرکز روی برنامه از بین برود و کنترل برنامه با مشکل مواجه شود و در برخی مواقع با خطر روبرو شود. برگزیدن کمک سرپرست می تواند کمک و مشاور خوبی برای سرپرست باشد و نیز اگر احیاناً اتفاقی برای سرپرست تیم رخ دهد تیم دچار مشل نشود و فردی وجود داشته باشد که این مسؤولیت را به عهده بگیرد.

در بعضی موارد آزاد گذاشتن برنامه و افراد می تواند در جذابتر کردن برنامه رأی نفرات مؤثر باشد به شرطی که سرپرست توانایی کنترل و جمع و جور کردن آن را داشته باشد. بدیهی است که این مورد در شرایط خوب برنامه و منطقه امکان پذیر است و همین مورد در شرایط دشوارتر مانند مه، مسیرهای صخره ای و یا بهمن خیز می تواند جان افراد را به خطر اندازد.

 حال با توجه به آنچه گفته شد، می توان خصوصیات یک سرپرست را به طور خلاصه به صورت زیر بیان کرد:
- آشنایی با اصول ابتدایی کوهنوردی و سنگنوردی و یخ و برف و همچنین گذراندن برخی دوره ها از جمله جهت یابی، هواشناسی، خطرات کوهستان، نقشه خوانی ، تغذیه ، کمکهای اولیه و ... .

- کنترل روانی و روحی خود در طول برنامه

- تجربه شرکت در چندین برنامه کوهنوردی

- اخلاق

- شناخت از خود (نقاط قوت و ضعف جسمی ، روحی و ...)
- انعطاف پذیری مشورت با افراد و یا برخی از آنها و تصمیم گیری نهایی توسط خودش، اصرار نورزیدن بی مورد بر اجرای کامل برنامه در صورت غیرممکن بودن و یا خطر ریسک ننمودن

- در هنگام خطر خونسرد، قاطع و سریع باشد

- باید آمادگی تحمل سخت ترین شرایط را داشته باشد

- واقع گرایی و تابع احساسات نشدن

- برخوردار بودن از توانایی روحی و جسمی بالا

- تا حدودی توان خلاقیت و مدیر و مدبر بودن و قدرت کنترل

- قابلیت پذیرش انتقاد و یا پیشنهاد از جانب افراد گروه

- در آخر باید این مورد را در نظر بگیریم که همیشه نمی توان یک سرپرست کامل بود و امکان خطا و اشتباه وجود دارد و نباید به خود غره شد و برنامه هایی اجرا کرد و افرادی با خود برد که از حد توان ما خارج است باید حد و حدود تواناییهای خود را بدانیم و آن را قبول کنیم و برطبق آن برنامه ریزی کنیم،زیرا اگر خدای نکرده اتفاقی در برنامه ای که ما سرپرست آن هستیم بیفتد موجب پشیمانی ها و مسائل جبران ناپذیری خواهد شد،‌چه بسا که کوهنوردان خوبی به همین دلایل کوهنوردی را کنار گذاشته اند.

گرفته شده از سایت دانشگاه تربیت معلم مدیریت تربیت بدنی، انجمن کوهنوردی